De techniek rondom duurzame mobiliteit en CO2-reductie ontwikkelt zich in rap tempo. Maar het gebruik van bijvoorbeeld elektrische auto’s blijft nog achter. Hoewel de voordelen bekend zijn, stappen automobilisten nog niet massaal over op een elektrische of hybride auto. Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen houden mensen niet van veranderingen.
Tekst ARN Redactie
Waarom willen mensen hun auto niet verruilen voor het openbaar vervoer? En waarom gaan ze niet wat vaker op de fiets naar het werk? Dat is tenslotte gezonder én goedkoper. Als verkeerspsycholoog en adviseur houdt Gerard Tertoolen zich dagelijks bezig met dit soort vraagstukken. “Mensen voelen van nature angst voor veranderingen. Daarom zullen ze meteen in de verdediging schieten. Om hun mobiliteitsgedrag te veranderen, moet je eerst inzicht hebben in dit gedrag. Het is belangrijk om alle mogelijke motieven die mensen voor de gedragsverandering kunnen hebben én de weerstanden om hun gedrag juist niet te veranderen, op een rijtje te zetten.”
Financiële vergoeding als extra zetje
Een van de acties om duurzame mobiliteit te stimuleren, is hier een financiële vergoeding tegenover zetten. Automobilisten ontvangen bijvoorbeeld een vergoeding als zij vaker buiten de spits of met een ander vervoersmiddel dan de auto reizen. Tertoolen: “Zo’n vergoeding kan net dat extra zetje geven, maar automobilisten moeten dan wel de noodzaak van de verandering inzien. De vergoeding moet opwegen tegen de flexibiliteit en controle die ze moeten loslaten. Voor een paar euro per maand willen de meeste automobilisten zich echt niet overleveren aan de grilligheid van treinen.”
Hoe kun je mensen dan wel aanzetten tot nieuw gedrag? “Probeer inzicht te krijgen in hun intrinsieke motieven”, zegt Tertoolen. “Die zijn de sleutel naar effectieve gedragsverandering. ‘Beter voor het milieu’ kan een intrinsiek motief zijn voor duurzame mobiliteit, maar let wel: het milieu is bijna nooit een doorslaggevende reden voor gedragsverandering. Aanzienlijk financieel voordeel en sociale druk spelen vaak een belangrijkere rol.”
“Het milieu is bijna nooit een doorslaggevende reden voor gedragsverandering. Aanzienlijk financieel voordeel en sociale druk spelen vaak een belangrijkere rol”
Ook de introductie van duurzaam vervoer, zoals elektrische en hybride auto’s, stuit op veel weerstand. Denk aan ‘de actieradius is de laag en er zijn te weinig oplaadmogelijkheden’, ‘elektrische auto’s zijn voor alternatievelingen’ en ‘elektrische auto’s zijn lelijk’. Tertoolen: “De auto is nu eenmaal niet alleen een functioneel gebruiksartikel, maar ook nog steeds een statussymbool (zie kader). Het is de crux om weerstanden tegen elektrische auto’s in beeld te brengen en waar mogelijk weg te nemen. Bijvoorbeeld door extra oplaadpalen te plaatsen.” Tertoolen benadrukt wel dat het plaatsen van oplaadpalen uitsluitend helpt als mensen de aanschaf van een elektrische auto al overwogen. “Alleen weerstand wegnemen is onvoldoende.”
Promoot de elektrische auto realistisch
Hoe krijgen we mensen dan écht aan het duurzaam rijden? Tertoolen is van mening dat elektrisch vervoer momenteel niet op de goede manier wordt gepromoot. “We moeten ons meer richten op de juiste doelgroep. Een elektrische auto is handig voor mensen in de stad, maar voor vertegenwoordigers is het natuurlijk hartstikke irritant als het ding er non-stop mee ophoudt. Het is dus belangrijk om een goed beeld te krijgen van je doelgroep en van de motieven en weerstanden op het gebied van elektrisch rijden.” Hetzelfde gold volgens Tertoolen bij de promotie van de e-bike. Heel lang werd de e-bike met oude mensen geassocieerd, maar jongeren tonen nu ook steeds meer interesse. “Dat dwing je niet af met een hippe campagne. Er is vooral geduld bij de beleidsmakers nodig, omdat diverse doelgroepen hun eigen ervaringen moeten opdoen.” Het advies van Tertoolen is dan ook: Promoot elektrisch rijden realistisch en voer het druppelsgewijs in. Voor duurzame mobiliteit is nu eenmaal een lange adem nodig.”
Over Gerard Tertoolen
Gerard Tertoolen benadert mobiliteitsvraagstukken vanuit de psychologie. Hij promoveerde in 1994 aan de Universiteit Utrecht op de raakvlakken tussen psychologie en mobiliteit. In oktober 2013 richtte Tertoolen zijn bedrijf ‘De Verkeerspsycholoog GTi’ op.
Ook de nieuwe generatie wil een auto
Generaties lang was de auto een belangrijk statussymbool. Wie een dure auto had, was automatisch succesvol. Maar dit lijkt steeds minder te worden, vooral onder de jonge generatie. Jongeren van nu hechten minder waarde aan autobezit. De auto is slechts een middel om van A naar B te komen. Toch? Nee, Tertoolen is het hier niet mee eens: “Die teruglopende interesse in autobezit zien we alleen bij een kleine elitegroep binnen onze samenleving. Jongeren die midden in Amsterdam wonen en voor wie een auto hoge kosten en weinig gemak oplevert, hoeven inderdaad geen eigen auto. Maar op het platteland en onder allochtonen neemt het autobezit ook onder de nieuwe generatie nog steeds toe.” Wel stipt Tertoolen aan dat de nieuwe generatie per definitie met nieuwe ontwikkelingen opgroeit, en daardoor minder huiverig is voor veranderingen.
