Een tweede leven als gietijzeren pan voor een oude fiets of andersom een fiets gemaakt van gerecycled blik of aluminium koffiecapsules; het kan allemaal! Maar – eigenlijk logischer – van een oude fiets een nieuwe fiets maken, gebeurde nog niet. Een gat in de circulaire markt, waar Roetz-Bikes uit Amsterdam sinds 2009 met liefde is ingesprongen.

Tekst Rosalie van den Akker

Fotografie Roetz-Bikes

Van de 22,9 miljoen fietsen in Nederland zijn er 2,6 miljoen elektrisch en het aantal e-bikes in ons land blijft groeien. Fietsen worden na gemiddeld 20 jaar vervangen. Dit betekent dat er elk jaar meer dan 1 miljoen fietsen worden afgedankt. Waarom gebruiken veel fietsproducenten nog nieuwe frames als er zo veel herbruikbaar materiaal beschikbaar is? Volgens Laurens Nolet, general manager van Roetz, ligt het probleem in onze lineaire economie. “De meeste producenten willen nieuwe fietsen maken. Net zoals Apple nieuwe telefoons wil verkopen en Volkswagen nieuwe auto’s wil verkopen. Daar moet verandering in komen. Wij laten zien dat je op basis van grotendeels bestaande producten een nieuw en hoogwaardig designproduct op de markt kunt brengen.”

70% tot 80% hergebruik

Fietsen die bij Roetz binnenkomen worden volledig gedemonteerd, waarna de fietsenmakers van Roetz enkele verbeteringen aanbrengen. Zo worden de frames als nieuw gemaakt door ze opnieuw te laten poedercoaten in de Fair Factory, door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Naast de fietsen en e-bikes die Roetz via particulieren en verschillende gemeenten binnenkrijgt, werkt het bedrijf samen met verschillende vlooteigenaren op het gebied van remanufacturing van gebruikte fietsen. Nolet: “Met een fiets die vier tot zes jaar oud is, is altijd iets mis. Omdat het te duur is om te kijken wát precies halen wij de fietsen volgens een standaard proces helemaal uit elkaar. Door ze vervolgens onderdeel voor onderdeel te repareren en weer in elkaar te zetten, krijg je een fiets die voor 80% uit hergebruikte onderdelen bestaat.”

Balans behouden

Onderdelen die Roetz niet zelf hergebruikt, worden gerecycled door partners. Zo gaan bijvoorbeeld de aandrijfaccu’s van elektrische fietsen naar een bedrijf gespecialiseerd in het terugwinnen en hergebruik van grondstoffen uit accu’s en batterijen. “Als fabrikant van e-bikes ben je sinds kort verplicht om een batterij- of accubalans bij te houden. Kort door de bocht mogen er net zoveel accu’s en batterijen op de markt komen als eraf gaan. Voor elke kilo die wij vanuit onze klanten terugkrijgen, hebben we een recyclingpartner die dit voor ons inneemt.” Vandaaruit zijn er twee sporen. Het eerste spoor is het terugbrengen naar materiaalsoort en dit hergebruiken. Het tweede spoor is de batterij refurbishen. Bij dit proces worden bijvoorbeeld delen vervangen of het battery management systeem (BMS) opnieuw geconfigureerd.

Circulariteit als overkoepelende trend

Nolet verwacht dat circulariteit alleen maar groter gaat worden. “In de Europese Green Deal, die Eurocommissaris Frans Timmermans heeft gelanceerd staan forse doelen over circulariteit. De aarde is zo langzamerhand leeggeroofd en als resultaat daarvan worden grondstoffen schaarser en duurder. Daardoor loont het steeds meer om circulaire concepten toe te passen, zoals recycling, remanufacturing en refurbishing. Een trend die alleen maar zal doorzetten.”

‘Het loont steeds meer om circulaire concepten toe te passen, zoals recycling, remanufacturing en refurbishing. Een trend die alleen maar zal doorzetten’

Innovatie is hard nodig

Ontwikkelingen op het gebied van hergebruik van accu’s voor e-bikes gaan volgens Nolet hard. “De bestanddelen waarvan e-bike aandrijfbatterijen worden gemaakt worden steeds schaarser. Het kan dus eigenlijk twee kanten opgaan: we gaan technologisch in staat zijn om batterijen langer in leven te houden of er komt een nieuwe batterijtechnologie die gebaseerd is op grondstoffen die ruimer voorradig zijn.” Naast de beschikbaarheid van grondstoffen onderschrijft Nolet ook het belang van veiligheid. “Lithium, dat in de meeste aandrijfbatterijen is verwerkt, levert bij onjuiste toepassing een beperkt explosiegevaar op. Op dat gebied is innovatie hard nodig.”

Mobility as a service

Laurens Nolet voorziet dat een fiets in de toekomst minder vaak eigendom is van de eindgebruiker, maar van een onderneming die de fiets centraal beheert. “Mobility as a service. Swapfiets bewijst dat er vraag is naar de lease fiets. Als je dat centraal organiseert, kun je ook centraal regie voeren op onderhoud.”

Recycling van fietsaccu’s in Nederland

De elektrische fiets heeft een vlucht genomen. In 2018 werd ruim een miljoen kilo aan fietsaccu’s op de markt gebracht. Die gaan niet eeuwig mee; gemiddeld maar zo’n vijf jaar of 500 oplaadbeurten. Iedere fabrikant of importeur van fietsaccu’s in Nederland moet voldoen aan de wettelijke producentenverplichting. Die houdt in dat je als producent of importeur van elektrische fietsen afgedankte accu’s dient in te nemen voor recycling. Daarbij moet je op efficiënte wijze zorgdragen voor de verdere verwerking van de fietsaccu’s en ben je wettelijk verplicht te registreren hoeveel accu’s er voor de Nederlandse markt worden geïmporteerd of geproduceerd.

Voor individuele producenten is het niet makkelijk om tegen een redelijk kostenniveau aan al deze verplichtingen te voldoen. Daarom verenigde de fietsbranche zich en zette in 2015 een gemeenschappelijk inzamelsysteem op, Stichting EPAC. EPAC geeft opdracht aan Stibat om fietsaccu’s eenvoudig, veilig en verantwoord in te zamelen. Dit betekent dat Stibat onder andere zorgdraagt voor de sortering en recycling van, maar ook voor de inleverpunten en het ophalen van de fietsaccu’s. Zo realiseerde Stibat voor de inname van fietsaccu’s een netwerk van aangesloten fietsverkooppunten; daarom de inmiddels bekende slogan ‘waar je ze koopt, kun je ze kwijt’. Daarnaast zamelt Stibat gebruikte fietsaccu’s in bij milieustraten en fietsproducenten zelf. Deze activiteiten worden bekostigd vanuit een klein bedrag dat producenten en importeurs bijdragen voor iedere batterij die zij op de Nederlandse markt brengen.

Dankzij de inspanningen van Stibat en stichting EPAC is in 2018 3,3 miljoen kilo CO2-uitstoot vermeden en staat inmiddels bij 1550 fietsenmakers en fietshandelaars een inzamelmiddel voor gebruikte accu’s. Dit alles draagt flink bij aan de circulariteit van elektrische fietsen.