In september rollen er granulaatkorrels in de demonstratiefabriek PolyStyreneLoop van Lein Tange en Jan Noordegraaf in Terneuzen van de band gemaakt van gerecycled piepschuim. Tange: “We hebben mensen nodig zoals Jan en ik. We willen bewijzen dat we granulaat kunnen maken van dezelfde kwaliteit of zelfs beter dan het oorspronkelijke product.”
Tange is al vijfentwintig jaar werkzaam als director sustainability bij ICL-IP en het opzetten van plasticrecyclingprojecten. Daarmee is hij de aangewezen persoon om een demonstratiefabriek te beginnen. Na vijf jaar aan voorbereiding en twee maanden testdraaien, is de fabriek als alles goed gaat begin september up and running. Samen met Noordegraaf, voorheen directeur van polystyreen producent Synbra Technology, heeft Tange de PolyStyreneLoop Coöperatie opgericht. Met deze coöperatie, die afgekort PSLoop heet, willen de mannen de haalbaarheid aantonen van een grootschalige demo-installatie als een closed-loop oplossing voor de recycling van polystyreen (PS) isolatieschuimafval en de terugwinning van broom. De opening van de demonstratiefabriek in Terneuzen was op 16 juni en werd verricht door demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven. De opstart en productie, met een proces dat ontwikkeld is door het Fraunhofer Institute en CreaCycle GmbH, staat gepland voor september 2021.
Recycling van oude isolatieplaten
Wat ze in Terneuzen kort door de bocht in eerste instantie gaan doen, is het recyclen van oude isolatieplaten uit de bouw waar granulaat van wordt gemaakt, dat weer voor de oorspronkelijke toepassing gebruikt kan worden. De mannen maken zich geen zorgen over de aanvoer van deze isolatieplaten. “In Europa zit 20 tot 40 miljoen ton aan isolatieplaten in woningen die vroeg of laat worden gerenoveerd of afgebroken moeten worden. Uitgaande van een circulaire economie moet je iets met dat piepschuim. Hoewel er volgens Tange in Europa wel volop onderzoek wordt gedaan naar de recycling van deze oude bouwmaterialen bouwt niemand er een fabriek voor. “Wij zijn de eerste recycler wereldwijd die dit gaat doen!” Dat heeft enerzijds met de toekenning van subsidies te maken en anderzijds met onze kennis en netwerken. “Wij hebben de kennis én de netwerken, maar bovenal de passie om een steentje bij te dragen aan een duurzame verwerking van reststromen.”
De proeffabriek kan per jaar 3.000 tot 4.000 ton polystyreen (EPS), waarvan 300 ton styrofoam (XPS), recyclen
Coöperatieconstructie
Om de aanvoer van het oude bouwmateriaal in Terneuzen te krijgen is er een Europees inzamelnetwerk met tal van inzamelpunten opgebouwd. Sloopisolatieschuim wordt via de leden en supporters, 75 in totaal, ingezameld. Dat is ook de reden dat er voor een coöperatieconstructie is gekozen. “Dankzij deze constructie zijn leden nauw betrokken bij de inzameling en uiteindelijke recycling.” Om zowel de kosten als de CO₂-uitstoot zo laag mogelijk te houden worden de isolatieplaten samengeperst als ze worden vervoerd. De proeffabriek kan per jaar 3.000 tot 4.000 ton polystyreen (EPS), waarvan 300 ton styrofoam (XPS), recyclen. EPS wordt ook voor auto’s gebruikt, maar dit wordt nog niet apart ingezameld.
Hoe werkt het recyclen precies?
Het samengeperste isolatieschuim wordt geshredderd tot chips. Vervolgens wordt het in een vat opgelost, waarbij gelijk alle vervuiling wordt afgevoerd. Voor XPS worden via een diepkoelunit de ozon schadende drijfgassen afgescheiden, waarna een tweede oplosmiddel wordt toegevoegd, waardoor een gel ontstaat. Daaruit wordt de broomhoudende vlamvertrager gescheiden, waarna het naastgelegen productiebedrijf ICL-IP Europe het broom terugwint en er een nieuwe, milieuvriendelijke vlamvertrager van maakt. Door de gel te drogen blijven er korrels (granulaat) over. Het eindproduct is polystyreengranulaat, waar weer nieuw piepschuim van gemaakt kan worden. “Doordat we het EPS oplossen en zuiveren krijg je een polymeer met een veel betere kwaliteit.” Ook over de afzet hoeven de mannen zich geen zorgen te maken. “Al het granulaat wordt door onze leden gekocht.”
Opschalen om kosten te verlagen
De demofabriek heeft 15 miljoen euro gekost. Hiervan heeft Europa 2,7 miljoen euro bijgedragen, de provincie Zeeland 1 miljoen en de leden 4 miljoen. De rest is geleend. Het Rijk heeft PSLoop inmiddels opgenomen in het Landelijk Afvalbeheerplan. Hoewel de fabriek nog moet gaan draaien, denken Tange en Noordegraaf al na over een tweede fabriek die 12.000 ton isolatieschuim per jaar kan recyclen en naar verwachting 20 tot 25 miljoen euro kost. “Je moet opschalen om de productiekosten te verlagen.” De demofabriek zou dan in de toekomst een experimenteerfabriek kunnen worden voor bijvoorbeeld de recycling van elektronicakunststoffen in huishoudelijke apparaten of voor de recycling voor kunststoffen afkomstig uit auto’s.
Jan Noordegraaf (links) en Lein Tange
De demofabriek zou in de toekomst een experimenteerfabriek kunnen worden voor bijvoorbeeld de recycling van kunststoffen afkomstig uit auto’s
Van recycling naar upcycling
Tange geeft aan dat als het aankomt op de recycling van de verschillende soorten plastics in afgedankte auto’s er nog steeds veel te winnen valt om kunststoffen weer als grondstof voor nieuwe auto’s te gebruiken. “Alleen wanneer je voldoende aanvoer hebt, is recycling rendabel. Hiervoor moet er nog wel het een en ander gebeuren. De sorteringstechnologie om hoge kwaliteit kunststoffen te kunnen scheiden, laat nog te wensen over. Kunststoffen uit afgedankte voertuigen zijn vaak zwart van kleur, wat de sorteringstechnologie die werkt met infraroodlicht hindert. Dit voorbeeld maakt duidelijk dat upcycling voor kunststoffen uit auto’s nog een lange weg van innovaties te gaan heeft. Dat betekent echter niet dat je je hierdoor moet laten afschrikken.”
Wet- en regelgeving
Tange laat tot slot weten dat zowel de Nederlandse als Europese wet- en regelgeving de recyclingindustrie voor uitdagingen stelt. “Qua recycling is er heel veel mogelijk, maar dan moet je er wel fabrieken voor bouwen. Dit vergt echter enorme investeringen die vijf of misschien wel tien jaar lopen. Het kan zo zijn dat we in een nieuwe technologie investeren en de wetgeving in de tussentijd veranderd. Als ondernemer loop je altijd een risico, maar het is de taak van de overheid om voorspelbaar te zijn en om ervoor te zorgen dat subsidies zeg vijf of tien jaar lopen. Alleen dan durven mensen te investeren en kunnen we innoveren.”
Stromen samenvoegen
“Het gaat erom dat je schaalgrootte bereikt. Dat kun je doen door afvalstromen afkomstig uit de automotive sector te combineren met stromen elektronica-afval”, vertelt Tange. Hij vertelt dat als de demofabriek straks goed loopt, hij en Noordegraaf gaan kijken of ze kunnen gaan opschalen en ook stromen afkomstig van onder meer autodemontagebedrijven kunnen gaan recyclen. “Auto’s bevatten verschillende engineering kunststoffen die gerecycled kunnen worden, omdat de volumes momenteel klein zijn, worden ze niet gesorteerd. Door stromen samen te voegen wordt dat wel mogelijk, waarbij de materialen waar vlamvertragers inzitten dan naar ons toe kunnen komen.” Wel benadrukt hij dat het belangrijk is dat álle partijen in de keten samenwerken. “Alles komt bij elkaar: het inzamelen, analyseren, bewerken en afzetten. Kunststoffen vragen om een heel hoog kennisniveau, daarom is het belangrijk om bijvoorbeeld ook kunststofproducenten bij het proces te betrekken. Alleen door iedereen erbij te halen en samen een hoog kennisniveau te bereiken is het mogelijk om een eindproduct af te leveren dat kwalitatief net zo goed is als een nieuwe grondstof.”
